Verbreding A27 Amelisweerd: Hoe waardevol is natuurcompensatie?

© RTV Utrecht / Marc van Rossum du Chattel
PROVINCIE UTRECHT - Het compenseren van natuur bij de verbreding van de A27 kan nuttig zijn, dat zegt Ben Hermans, oud-beleidsmedewerker van Natuur & Milieu. Hoogleraar Merel Soons is het daarmee deels eens, maar zij vindt eeuwenoud bos per definitie onvervangbaar. De kwestie is relevant vanwege de plannen van Rijkswaterstaat om de snelwegen ten zuiden en oosten van de stad op te waarderen. Daarbij sneuvelt een strook bomen bij Amelisweerd.
Nieuw Wulven is een relatief jong bos. Het ligt tegen Houten aan, ten zuiden van de Utrechtse wijk Lunetten en ten westen van Odijk. Het is 106 hectare groot en pas 20 jaar oud. Een deel is zelfs nog veel jonger. En toch is het een waardevol stukje bos, zegt Ben Hermans. Hij is met pensioen, maar werkte vroeger voor belangenvereniging Natuur & Milieu. Hermans is opgeleid als planoloog in Wageningen en heeft ecologie tot zijn hobby gemaakt. "Nieuw Wulven is ook een compensatie-bos," legt hij uit. "Het was compensatie voor de groeitaken die Houten heeft gekregen." Hermans is enthousiast als hij over Nieuw Wulven praat. "Het is een heel gemengd bos, heel leuk aangelegd."
Twee vrouwen op een bankje in Nieuw Wulven.
Twee vrouwen op een bankje in Nieuw Wulven. © RTV Utrecht / Marc van Rossum du Chattel
De planten, bomen en bodemleven, is enorm toegenomen.
ir. Ben Hermans (planoloog)
De A12, A27 en A28 rond Utrecht wordt aangepakt, er komen rijstroken bij, knooppunten worden verbeterd en er komen hogere en groenere geluidsschermen om de overlast te verminderen. De aanpak is nodig omdat het verkeer rond Utrecht relatief vaak vaststaat, zegt Rijkswaterstaat. Ook zijn delen van het traject gevaarlijk, zoals de beruchte Varkensbocht en de weefvakken, waar veel ongelukken gebeuren. Voor de verbreding moeten er wel bomen gekapt worden. En dat zorgt met name in de stad Utrecht voor weerstand. Het grootste bezwaar is de aantasting van een strook bomen bij Landgoed Amelisweerd.

Natuurcompensatie

In totaal moet er volgens Rijkswaterstaat 59 hectare bomen sneuvelen. Maar daar komt 65 hectare voor terug. Er worden dus veel meer bomen terug geplant dan dat er omgehakt worden. Merel Soons is hoogleraar ecologie en biodiversiteit aan de Universiteit Utrecht. Gevraagd naar het nut van natuurcompensatie zegt ze: "Oud bos is onvervangbaar en dus nooit zomaar inwisselbaar voor nieuw bos. In oud bos hebben in de loop van de decennia of zelfs eeuwen zich soorten verzameld en een netwerk gevormd dat onvervangbaar is. Bovendien is in die tijd een complexe, gelaagde structuur ontstaan van hoge, oude bomen, met daartussen gaten met jonge bomen en struiken, en daaronder een gevarieerde ondergroei, afgewisseld met dood hout."
De hoogleraar doelt daarmee op het bos van Amelisweerd. Dat betreft een klein deel van de te kappen bomen. In totaal wordt iets meer dan 8 hectare waardevolle natuur dat onderdeel is van het Natuurnetwerk Nederland gekapt. Rijkswaterstaat: "Voor die 8,26 hectare, brengen we 33 hectare nieuwe hoogwaardige natuur terug." De 51 overige hectares bomen die verdwijnen is van veel mindere waarde. Het gaat bijvoorbeeld om stroken bomen die langs de snelweg staan. Die hebben geen enkele recreatieve waarde, en ze staan er meestal hooguit veertig jaar. Ook de bodem is niet waardevol, het was daarvoor grotendeels weiland.
Stukje bos bij Lunetten dat gekapt gaat worden.
Stukje bos bij Lunetten dat gekapt gaat worden. © RTV Utrecht / Marc van Rossum du Chattel
Volgens Rijkswaterstaat komt er dus meer en hoogwaardiger natuur terug dan dat er verdwijnt. Maar is dat wel zo? We vragen het aan Ben Hermans. Waar Nieuw Wulven nu ligt, was vroeger boeren-grasland. Bos is waardevoller dan gras: "De waarde is dat het veel meer diversiteit heeft voor de natuur. Je treft hier tientallen soorten vogels alleen al aan. De planten, bomen en bodemleven, is enorm toegenomen," stelt Hermans. "In een weiland is dat vrij saai en eenzijdig. Dan staat er alleen maar Engels raaigras." Volgens Hermans is het dus duidelijk: het omzetten van weilanden in bos of andere natuur is zinvol en nuttig. Maar zo benadrukt hij: "Ik ben tegen de verbreding van de A27, we hebben in Nederland al meer dan genoeg asfalt."

Groene verbinding

Rijkswaterstaat zet daartegenover dat er niet alleen natuur gecompenseerd wordt, maar dat Landgoed Amelisweerd ook weer een groene verbinding met de stad krijgt. Die ging verloren toen de bak bij Amelisweerd gegraven werd. "Over de A27 bij Amelisweerd komt een groene overkapping waardoor de link tussen stad en landgoed verbetert: de Groene Verbinding. Ook komen er vier nieuwe eco-passages."
Natuur bij Lunetten.
Natuur bij Lunetten. © RTV Utrecht / Marc van Rossum du Chattel
Op dit moment hebben noch voorstanders, noch tegenstanders van de verbreding het voor het zeggen. De zaak ligt bij de hoogste rechter van Nederland, de Raad van State. Die gaat onder andere kijken of de plannen van Rijkswaterstaat wel voldoen aan de huidige stikstof-eisen. Een uitspraak wordt niet voor het eind van het jaar verwacht. En dan is er natuurlijk nog de formatie van een nieuwe regering. Tegenstanders hopen er op dat linkse partijen als D66 hun poot stijf houden en de verbreding alsnog tegenhouden.